O problemach tych piszą dziś najważniejsze czasopisma naukowe świata – „Nature” i „Science”. Do świata poza Akademią wspomniane tematy przebiły się m.in. dzięki książkom: „Dark Academia” Petera Fleminga, „Science Fictions” Stuarta Ritchiego czy „Nauka skorumpowana?” Sheldona Krimsky’ego. Co więcej, wizja naukowca wszechstronnego – współczesnego Humboldta – dawno już odeszła w zapomnienie, a jego miejsce zajął specjalista, który ze względu na mnogość artykułów ukazujących się każdego dnia, nie ogarnia już nawet wiedzy przyrastającej w jego wąskiej dziedzinie i rzadko kiedy ma czas, by spojrzeć na naukę i edukację z szerszej perspektywy.
Z jednej strony uniwersytet deklaruje więc interdyscyplinarność, jednak zagłębienie się w świat akademicki często pokazuje brak wzajemnego zrozumienia, objawiający się na bardzo wielu płaszczyznach. Młodzi naukowcy nie znajdują wspólnego języka ze starszymi, a ci bardziej doświadczeni niejednokrotnie nie zauważają, że ich młodsi koledzy i koleżanki mają już zupełnie inne oczekiwania wobec Akademii. Coraz częściej mówi się o kryzysie relacji mistrz-uczeń. Jednocześnie humaniści nie rozumieją fizyków, chemików czy biologów i wzajemnie. Natomiast wszyscy bez wyjątku rzadko zauważają, że mogą czerpać z wzajemnych doświadczeń, aby zbudować zupełnie nową jakość.
Jako naukowcy bardzo chcemy, by nasze badania miały wpływ na rzeczywistość, ale niejednokrotnie zapominamy, że hermetyczny język nauki jest trudny dla ludzi spoza świata akademickiego, a nawet dla przedstawicieli odmiennych dyscyplin naukowych. Jednocześnie mało angażujemy się w komunikację społeczną oraz popularyzację, często uważając ją za zajęcie niegodne naukowca. Ten tygiel problemów pogłębiają niedostatki finansowe oraz indywidualne i instytucjonalne oczekiwania wobec uczelni i poszczególnych naukowców. Z wielu rozmów wyłania się obraz odmiennych ścieżek, które bardzo często w oczach ich zwolenników nie dają się pogodzić z innymi koncepcjami. W efekcie Akademia, pomimo deklaracji otwartości, bywa miejscem bardzo zamkniętym, co nieraz podkreślano, stosując metaforę wieży z kości słoniowej.
Na przyszłość uniwersytetu należy patrzeć także przez pryzmat zmian mentalności pokolenia Z, świata „po piśmie”, o jakim pisze Jacek Dukaj, czy zmianach w percepcji młodych ludzi, o których opowiada Jonathan Haidt w „Niespokojnym pokoleniu” i „Rozpieszczonym umyśle”. Doświadczenie pokazuje jednak, że Akademia zmienia się stopniowo, nie lubi rewolucji. Ścierające się wizje uniwersytetu rzadko kiedy zachodzą na siebie. A może istnieje jeszcze inna droga? Może młodzi przedstawiciele pokolenia Z, trochę wbrew swoim mentorom, zbudują zupełnie nowy uniwersytet, bardziej otwarty, bardziej demokratyczny? A może jeszcze inny, taki jakiego dzisiaj nawet sobie nie wyobrażamy?
W obliczu zarysowanych powyżej problemów i trendów chcielibyśmy zaprosić naukowczynie i naukowców oraz studentki i studentów na otwartą debatę o przyszłości Akademii, zorganizowaną w ramach obchodów 80-lecia Uniwersytetu Łódzkiego, która odbędzie się 27 maja 2025 (wtorek) w godzinach 12:00-14:00 w auli Centrum Szkoleniowo-Konferencyjne UŁ, ul. Kopcińskiego 16/18, Łódź.
Warto przeczytać (lub chociaż przejrzeć) przed debatą:
- Frank Furedi, „Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści?”, 2004,
- Sheldon Krimsky, „Nauka skorumpowana, PIW 2006”,
- Łukasz Sułkowski, „Kultura akademicka. Koniec utopii?”, PWN 2016,
- Stuart Ritchie, „Science fictions – oszustwa, uprzedzenia, zaniedbania i szum informacyjny w nauce”, PWN 2024,
- Jacek Dukaj, „Po piśmie”, Wydawnictwo Literackie 2019,
- Peter Fleming, „Dark Academia. How Univeristies Die”, Pluto Press 2021,
- Randy Olson „Don't Be Such a Scientist”, Island Press 2018,
- Jonathan Haidt, „Niespokojne pokolenie. Jak wielkie przeprogramowanie dzieciństwa wywołało epidemię chorób psychicznych”, Zysk i S-ka 2025,
- Greg Lukianoff, Jonathan Haidt, „Rozpieszczony umysł”, Zysk i S-ka 2023,
- Marek Kwiek, „Uniwersytet w dobie przemian”, PWN 2015,
- Marek Kwiek, „Globalna nauka, globalni naukowcy”, PWN 2022.
Uczestnicy debaty
Dr hab. Agnieszka Kurczewska, prof. UŁ, pracuje na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym UŁ, jest także visiting professor w Norwegian University of Science and Technology w Trondheim. W latach 2020-2024 pełniła na UŁ funkcję prorektorki ds. współpracy z otoczeniem, a w latach 2016-2020 na Wydziale Ekonomiczno-Socjologiczny kolejno prodziekanki ds. rozwoju i prodziekanki ds. nauki i współpracy z otoczeniem. Była także stypendystką MNiSW dla wybitnych młodych naukowców oraz członkinią Rady Młodych Naukowców. Jej doświadczenia akademickie obejmują pracę na Uniwersytecie Aalto w Helsinkach, staże na Uniwersytecie Tampa (Mobilność Plus) i Uniwersytecie Lund (Bekker). Od 2023 jest prezydentką European Council for Small Business and Entrepreneurship. Naukowo zajmuje się problematyką przedsiębiorczości. Obecnie jest Członkinią Rady Uczelni.
Dr Joanna Miksa, absolwentka historii, filozofii i filologii hiszpańskiej na UŁ, adiunkt w Katedrze Etyki UŁ. Autorka książki „Etyka w systemie edukacji w wybranych krajach świata zachodniego (Francja, Hiszpania, Portugalia)”. Jej zainteresowania naukowe obejmują bioetykę, edukację etyczną w Polsce i w Europie oraz filozofię polityczną.
Prof. dr hab. Jarosław Płuciennik, kulturoznawca, literaturoznawca i kognitywista, profesor nauk humanistycznych na Uniwersytecie Łódzkim. Autor około 200 publikacji, w tym ośmiu książek autorskich. Zajmuje się m.in. teorią narracji, kulturą skandynawską, ideą uniwersytetu i ekokrytyką. Były prorektor UŁ ds. jakości i programów kształcenia (2012–2016), redaktor naczelny „Zagadnień Rodzajów Literackich”, aktywny w międzynarodowych projektach naukowych i dydaktycznych.
Dr hab. Krzysztof Pabis, prof. UŁ, jest prorektorem Uniwersytetu Łódzkiego do spraw popularyzacji nauki i kształcenia. Jego zainteresowania naukowe obejmują entomologię, w tym zwłaszcza biologię motyli, oraz ekologię morza, szczególnie zagadnienia związane z polarnymi fiordami, tropikalną częścią Atlantyku (głównie Zachodnią Afryką). Z zamiłowania jest popularyzatorem nauki, autorem kilkunastu książek edukacyjnych, w tym między innymi: Dlaczego motyl zjada muchę (2018), Gąsienice w czekoladzie (2018), Owadziarium, czyli geniusz owadów (2020) oraz Prywatne życie mrówek (2020). Jest namiętnym czytelnikiem literatury pięknej i popularnonaukowej, fanem jazzu, rocka i muzyki klasycznej.
Jarosław Brodecki, student biologii na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. Młody naukowiec i przyrodnik. Popularyzator nauki i twórca bloga przyrodniczego „Lasem Myślący”. Jako wolontariusz prowadzi warsztaty poświęcone polskiej i światowej przyrodzie, i sposobach jej ochrony. Działacz na rzecz systemowej edukacji ekologicznej i klimatycznej w polskich szkołach. Stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za osiągnięcia naukowe w roku akademickim 2024/2025. W 2021 roku "Forbes" umieścił go na liście "25 przed 25" w kategorii nauka.
Debatę poprowadzą doktoranci Szkół Doktorskich Uniwersytetu Łódzkiego:
Olena Dubchak, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych urodzona w m. Chmielnicki na Ukrainie. Od października 2017 r. rozpoczęła studia na kierunku dziennikarstwo międzynarodowe z językiem niemieckim i rosyjskim na UŁ. Po uzyskaniu dyplomu licencjackiego w 2020 r. kontynuowała studia magisterskie na kierunku filozofia. W październiku 2023 r. rozpoczęła studia doktoranckie w dyscyplinie filozofia w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UŁ, gdzie pisze rozprawę pt. Neutralność światopoglądowa państwa w warunkach pluralizmu: analiza porównawcza stanowisk Johna Rawlsa i Jürgena Habermasa.
Sebastian Piskorski, doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Ścisłych i Przyrodniczych. Absolwent Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ na kierunku biologia, specjalizacja biologia środowiskowa. W trakcie studiów licencjackich uczestniczył w różnych zajęciach o tematyce mykologicznej prowadzonych na Uniwersytecie Łódzkim. Dzięki przyznanemu przez Dziekana Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska indywidualnemu tokowi studiów, rozwijał umiejętności prowadzenia mykologicznych badań naukowych, zarówno terenowych, jak i laboratoryjnych. Obecnie zajmuje się taksonomią i ekologią grzybów związanych z bezkręgowcami, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji między grzybami a pająkami.
Redakcja: Biuro Prasowe UŁ