Wydarzenia
- 16 października, godz. 17.00, kino Urania (NCFK EC1, ul. Targowa 1/3) – spotkanie wokół książki Tomasza Ferenca „Trwoga powietrzna. Ukraińscy artyści i instytucje kultury w czasie wojny”; rozmówcy: Tomasz Ferenc, Marek Domański, Anna Gruver (autorka przedmowy), prowadzenie: prof. Katarzyna Waniek
- 16 października, godz. 19.00, Archiwum Fotozoficzne Andrzeja Różyckiego (podziemia Pałacu Biedermanna, ul Franciszkańska 1/5) – wernisaż wystawy fotografii Marka Domańskiego
Badania terenowe w Ukrainie
Książka Tomasza Ferenca opiera się na materiale badawczym uzyskanym w czasie pięciu wyjazdów do Ukrainy. Pierwszy z nich odbył się latem 2022 roku, a ostatni w lutym 2025. W tym czasie badacz przeprowadzał wywiady z artystami oraz wizytował instytucje kultury we Lwowie, Kijowie i Odessie.
Perspektywa biograficzna i analiza instytucjonalna
Książka łączy perspektywę biograficzną – realizowaną w nurcie zaproponowanym przez Fritza Schütze – oraz analizę instytucjonalną. Na materiał empiryczny składa się ponad 40 swobodnych wywiadów, z których kilka powtórzono w rocznym lub w dwuletnim odstępie czasu
zaznacza prof. Tomasz Ferenc.
Etapy doświadczania wojny
W książce podjęto próbę rekonstrukcji kolejnych etapów doświadczania wojny, począwszy od okresu poprzedzającego jej pełnoskalowy wymiar poprzez pierwsze reakcje i podejmowane działania. Opisano fenomen masowego zaangażowania w wolontariat oraz procesy adaptacji do nowej rzeczywistości wojennej.
Instytucje kultury i strategie artystyczne
Publikacja ukazuje funkcjonowanie instytucji kultury w czasie trwania konfliktu oraz rekonstruuje strategie działań artystycznych podejmowanych przez twórców. Zwrócono w niej uwagę na zmiany zachodzące z każdym kolejnym rokiem wojny, na destruktywny wpływ przedłużającej się sytuacji kryzysowej oraz na poczucie wyczerpania z jednej strony, z drugiej zaś – na ogromną odporność i wytrwałość ukraińskich elit.
Fotografie – dokumentacja materialnych pozostałości
Istotnym elementem publikacji są fotografie wykonane przez Marka Domańskiego w czasie wspólnych podróży z Tomaszem Ferencem do Lwowa, Kijowa i Odessy. Prezentowane na wystawie Trwoga powietrzna prace mają charakter dokumentalny i utrzymane są w estetyce forensycznej. Fotograf przyjął założenie, że prymarnym doświadczeniem oglądającego zdjęcia jest dostrzeganie rzeczywistości, którą reprezentują. Innymi słowy: to co widzimy, przestaje być obrazem rzeczywistości, jest nią samą. Głównym i bezspornym gwarantem przyległości obrazu do rzeczywistości jest jego autor. Podobnie jak w badaniach socjologicznych zaufanie do badacza jest fundamentem uznania relacji z badań terenowych.
„Lepkość” wojny
Wojna, choć jest zjawiskiem totalnym – jest zawsze i wszędzie – nie może być doświadczana w całości.
Jak każdy hiperobiekt jest „lepka”, przykleja się do wszystkich i wszystkiego, jest nielokalna, ale cały czas ludzie w Ukrainie wystawieni są na jej działanie przez odczucie braku i konieczność ukrywania. To właśnie przez brak i ukrycie dotyka nas wojna w Ukrainie. Brakuje rzeczy, ludzi, możliwości… Ukrywanie natomiast jest nieustającą praktyką codzienności. Trzeba ukryć się schodząc do schronu, trzeba ukrywać zapasy, emocje i plany na niepewną przyszłość. Wojna manifestuje się na tych zdjęciach brakiem, spowodowanym nieobecnością lub widocznymi zabiegami ukrywania, wynikającymi z konieczności ratowania ludzi i dóbr kultury.
mówi prof. Marek Domański.
